Slap verhaaltje in te witte loopgraven zorgt voor WO1-operette

Titel: 1917 (januari 2020)
Beoordeling:   **1/2
Genre: Oorlogsfilm
Regisseur: Sam Mendes

Waarschijnlijk komt het omdat ik vorig jaar, toen het 100 jaar geleden was dat de Eerste Wereldoorlog eindigde, te veel over de Grote Oorlog gelezen en bekeken heb, maar 1917 was voor mij een grote teleurstelling. Wat een melodramatisch flutverhaaltje over twee Britse soldaten die op pad moeten om een vooruitgeschoven bataljon aan het Westfront in niemandsland te waarschuwen voor een Duitse valstrik. Voorspelbaar en ongeloofwaardig als een goedkoop oorlogsromannetje. En dan ook nog gecensureerd. Verwacht niet schokkende beelden van de beruchte kapotgeschoten gezichten, opengereten lichamen waar de organen naar buiten bungelen en in doodspaniek verkerende hysterische soldaten die huilend deserteren. Het enige bloed dat ik heb echt zien stromen kwam uit een buikwond van korporaal Blake. Voor de rest was de geschiedenis schoongepoetst.

Dat is wat mij nog het meest verbaasd heeft aan deze film. De film van Mendes gaat over een periode in de geschiedenis waar inmiddels zo veel onderzoek naar gedaan is, dat je als filmmaker de ‘echte’ sfeer in de loopgraven bijna niet meer kan missen. De periode waarin de film zich zou moeten afspelen is april 1917. Het leven toen aan het Westfront is uitstekend gedocumenteerd met foto’s, films, krantenberichten en dagboekaantekeningen. En, minder betrouwbaar als bron maar voor een goede verhaallijn toch even belangrijk: prachtige romans, gedichten, anekdoten, schilderijen. Voeg dat samen en je hebt als filmmaker de beschikking over honderden filmscenario’s waarmee je een boeiend en realistisch verhaal kan vertellen aan een groot publiek. Zeker wat betreft visuele inspiratie werd daar vorig jaar nog prachtig materiaal aan toegevoegd: de super-realistisch filmbeelden van filmmaker Peter Jackson (Lord of the Rings).

Door achteraf door middel van computertechnologie pixels in te kleuren en geluiden na te synchroniseren heb je direct als kijker het idee dat je er helemaal in zit.

Zeker de nachtscène in het kapot geschoten Franse stadje Écoust is lachwekkend.

Ik was dus heel benieuwd hoe S. Mendes (American Beaty, Sky fall) dit zou aanpakken. In de krantenverslagen las ik ook nog dat de opa van Mendes koerier was geweest in de Grote Oorlog. Die kranten stonden trouwens vol van loftuitingen over de vele ‘1-take shots’ en de speciale effecten. En het regende ook nog prijzen…dat kan niet meer stuk dacht ik toen ik in de loges van Tuschinski plaats nam met mijn vrienden.

Kortom: ik verwachtte een film dicht op de huid van de gruwelijke ervaringen van de Geallieerden en de Duitse soldaten op het slag veld van ’14-’18.
Het beginshot is veelbelovend: een soldaat ligt te luieren met zijn maat en kijkt over een lieflijk, groen en stil landschap. Dit is duidelijk ver achter het front. Dan word je als kijker langzaam letterlijk de loopgraven in getrokken. De korporaal Blake en Schofeld moeten zich namelijk melden bij hun bevelhebber. In een lang shot lopen ze het bioscooppubliek tegemoet. Eerst steken zij nog een weiland over, waar de troepen aan het herstellen zijn van de tijd in de voorste loopgraaf. Het was namelijk maar 4 dagen op in de frontlijn , 4 dagen in de tweede lijn, 8 dagen in de reservelijn (de derde lijn) en 14 dagen rust. Het moet zeker in dit strategische ‘achterland’ heel rustig geweest zijn. Maar langzaam zakken we de grond in en we lopen de hoofdpersonen vooruit de loopgraven in. Zo lijkt het erop, in deze mooie 1 take-opname, alsof we alle verschrikkingen van De Grote Oorlog langzaam gaan tegenkomen: de modder, het vuil, de lijken van kapotgeschoten soldaten, de ratten die zich tegoed doen aan menselijke resten, kapot geschoten stellingen.

Maar in tegenstelling tot bijv. de zeer geslaagde oorlogsfilm Saving Private Ryan (Spielberg) waarin de regisseur ons de eerste 20 minuten trakteert op misselijkmakende realistisch beelden van de landing op Normandië in juni 1944, deels onder water, deels boven water gefilmd, gebeurt dit niet. Zag je bij Spielberg ledematen door de lucht vliegen, die door granaatvuur afgerukt werden, begeleid door een oorverdovend gedreun van ontploffende granaten en ratelende mitrailleurs – in 1917 blijven de gevechtshandelingen een uitstapje in een WO1-attractie van EuroDisney, waardoor je als kijker nooit het gevoel hebt volledig gevangen te worden door het oorlogsdrama.

Beoordeling:  🎞 (vanwege de 1 take shots, meer niet)

• Beleef via de thema site van het NTvG de Grote Oorlog