Punt III – neem moeilijke situaties op in je pad naar verlichting 

Als mens heb je een natuurlijke neiging om je af te keren van tegenspoed en plezierige dingen te omarmen. Punt III. wil ons wijzen op het feit dat moeilijkheden vermijden, weliswaar een natuurlijke reactie is maar dat deze houding uiteindelijk het leed dat je wil omzeilen alleen maar groter maakt. Het is niet de weg van de minste weerstand. De slogans 11 t/m 16 spelen met deze gedachte: dus het aangaan van ellende kan soms effectiever zijn dan er van weg bewegen. Er is een basishouding die hiermee samenhangt: GEDULD.

Reflecteer op de volgende zes slogans:

Ongeduld en boosheid

De slogans onder het derde punt van Lojong verwoorden steeds op een andere manier de gedachte dat alles wat er in je leven gebeurt, wat dan ook, onderdeel is van jouw reis. Niet alleen verwoorden ze deze gedachte, ze moedigen je vooral aan om haar gevoelsmatig te verkennen door stil te staan bij wat ongemakkelijk tot ronduit verschrikkelijk is en te onderzoeken hoe je daarop reageert. Vaak reageren we met frustratie, met beschuldigingen en verwijten of met afwijzing of boosheid. Is het ook mogelijk om anders te reageren? En, zo ja: waarom zou je dat willen? 

Het derde punt van Lojong gaat in de basis over geduld.

Norman Fischer omschrijft geduld als ‘het vermogen om de moeilijkheden die zich aandienen te verwelkomen met kracht, uithoudingsvermogen, verdraagzaamheid en waardigheid, in plaats van te reageren met angst, bezorgdheid en vermijding.’
Wat in dit citaat helder naar voren komt is dat het niet de moeilijkheden zelf zijn waar het om gaat, maar om hoe we reageren op het moment dat ze zich aandienen. Je zou de slogans 11 t/m 13 dan ook als volgt kunnen samenvatten: Als ik dankbaar ben voor iedereen (#13), dan kan ik alles wat er gebeurt als een kans zien, een mogelijkheid om te leren en te groeien (#11), en kan ik volledige verantwoordelijkheid nemen voor elke kans (#12).

Hiermee is niet gezegd dat je alles wat je overkomt op elk moment moet kunnen zien als een mogelijkheid om te leren en te groeien. Soms is het allemaal zoveel en overweldigend dat alleen al het doorleven daarvan een immense opgave is. Dankbaarheid, groeien en leren, dat is dan wel het laatste waar je hoofd (en hart) naar staan. 

Enkele jaren geleden kreeg mijn vader onverwacht longfibrose, een ongeneeslijke, gemene ziekte die je langzaam doet stikken. Dat heb ik in zes maanden zien gebeuren. Ben ik dankbaar dat mijn vader longfibrose heeft gekregen? Ik ben er zeker niet dankbaar voor dat hij geleden heeft. Toch heb ik in die periode wel dankbaarheid ervaren. Niet omdat hij leed, maar wel omdat zijn leed mij diep raakte; ik was er dankbaar voor dat het mij kon raken, dat ik het verdriet, de pijn en de onmacht kon, en nog steeds, kan voelen, dat ik daar de ruimte voor had en dat ik het kon dragen. 

Het kunnen dragen van leed, zowel je eigen leed als dat van anderen, het kunnen aanzien van onrecht en ongeluk is ongetwijfeld een van de moeilijkste uitdagingen die het leven ons kan stellen. De zin van deze uitdaging werd me ooit in een flits duidelijk. Mijn dochter, die toen nog op de lagere school zat, kwam op een middag huilend thuis; ze was die middag op school gepest. Terwijl ze me dit hortend en stotend vertelde voelde ik een grote woede in me opwellen gericht op de kinderen die mijn dochter dit hadden aangedaan. Misschien was het mijn gelaatsuitdrukking of de toon van mijn stem, maar mijn dochter ontging dit niet. Verschrikt stopte ze met praten en haar ogen vroegen me: Wat heb ik verkeerd gedaan dat jij nu zo boos bent? In gedachten was ik al bezig verhaal te halen bij de andere ouders en bij de school om dit in de toekomst te voorkomen. En ik zag mijn dochter niet. Het is de vraag of mijn boosheid iets goeds had kunnen voortbrengen, maar zeker is dat op dat moment de situatie voor mijn dochter onherstelbaar slechter was geworden.  

Boosheid geeft veel energie. Dat voelt prettig en geeft bovendien een gevoel van zin en betrokkenheid. Maar die middag, door wat ik in mijn dochter zag gebeuren, heb ik me voorgenomen om afscheid te nemen van mijn boosheid. Daar in ieder geval naar te streven. Door zenmeditatie en ook door Lojong leer ik dat er ook een andere en meer duurzame bron is om de energie uit te putten om te werken aan een gelukkiger leven voor jezelf, je omgeving en de hele wereld. Die bron ontspringt uit het vermogen om geraakt te kunnen worden, om het ongemak dat dat geeft te kunnen dragen en verdragen, om daar helemaal bij aanwezig te kunnen zijn. Voor jezelf én voor de ander.