Punt I
begin met beginnen
THE RARITY AND PRECIOUSNESS OF HUMAN LIFE
BEGINNEN met trainen gaat gemakkelijker als je hebt vastgesteld wat je grootste motivatie is. Waarom zou je willen veranderen? Het lijkt zo evident (ik wil een groter geluksgevoel; ik wil gezonder leven, ik wil mijn doel bereiken) maar door de druk van het bestaan en alle menselijke dwalingen is deze motivatie ondergesneeuwd. Door te reflecteren op vier uitgangspuntenĀ zal je deze motivatie herontdekken.Ā
Begin met de realisatie van de uitspraak: ‘je leven is kostbaar en zeldzaam’. Dat is Lojong 1-a.
Tussen blokhaken het associatieve werkwoord waarmee je een praktische invulling kan geven aan de oefening. Bepaal voor jezelf welk werkwoord naar aanleiding van deze slogan, het beste voor jou de theoretische lading dekt.
Maak het uitgangspunt actief in de praktijk van je geest. Een voorstelling van dat woord met een bepaald beeld maakt het nog meer tastbaar en voelbaar. Zodat je ook werkelijk een stap doet in plaats van alleen lezen over een stap die je kan doen.
Het eerste uitgangspunt om over na te denken, voordat je werkelijk gaat beginnen met deze training, is zo vanzelfsprekend dat je er nooit bij stilstaat: je leven is zeldzaam en kostbaar. Om dit te kunnen ervaren nemen we in gedachten twee verschillende posities in waardoor we een ander perspectief krijgen. Ik noem dat het astronauten- en het mierenperspectief.
#Vergroten; je leven is zeldzaam
Stel dat je jezelf verplaatst naar de rand van ons melkwegstelsel en terugkijkt naar de aarde. Dan besef je ten volle hoe zeldzaam leven is. Het is ontzettend toevallig dat in deze onmetelijke ruimte ergens, op slechts Ć©Ć©n planeet , leven is ontstaan. Zeldzaam, toch?
#Verkleinen; je leven is kostbaar
Omgekeerd kun je jezelf als zeldzaam menselijk leven op die ene, toevallige planeet ook meer oog hebben voor het grootte in het kleine. Bekijk bijvoorbeeld de minuscule details van een schilderij of onderzoek met een elektronenmicroscoop hoeveel verschillende bewoners een stukje menselijke huid heeft. Dan ervaar je hoe kostbaar ons leven is.
1. Gedachtenoefening ter reflectie: vergroten
Wat maakt menselijk leven zo zeldzaam? En niet alleen dat leven van anderen maar ook van jezelf? Om dat goed te kunnen invoelen wil ik je uitnodigen om een reis door de ruimte te maken. We stappen in een raket, gooien ons ego overboord en vliegen naar de maan.
De aarde
Het duurde even maar we zijn er nu echt. We zien onze mooie blauwe planeet op zo’n 384.400 kilometer afstand in de verte liggen. Precies zoals Buzz Aldrin en Neil Armstrong ‘Moederaarde’ in 1969 bekeken. Een adembenemende ervaring. We zijn momenteel op deze steenachtige planeet samen met 7,7 miljard mensen. Van het aardoppervlak is 71% is met water bedekt en 29% met land. Ergens op dit land zit jij nu achter je computer te reflecteren over hoe kostbaar en zeldzaam menselijk leven is.
We vliegen weer verder in onze raket en landen op Mars, zo’n 200 miljoen kilometer verwijderd van de Aarde. Ook daar hebben we de mogelijkheid om via een echte foto naar de Aarde terug te kijken. De ruimtesonde Orbiter maakte deze opname van onze blauwe planeet en de maan in 2003.
De aarde en de maan
Ook daar zit je op deze planeet weer achter je bureau dit verhaal te lezen of misschien lig je wel in je bed en zit je in het gedeelte dat de zon niet kan beschijnen. Om de aarde niets dan leegte. Begin je al te voelen hoe zeldzaam het eigenlijk is dat op die 3e steenachtige planeet die rond de zon cirkelt zo’n 3.8 miljard geleden leven is ontstaan? Menselijke wezens die na heel lang oefenen uiteindelijk gereedschap ontwikkelden. En door samenwerking konden zij na een tijdje niet alleen vuur maken maar ook een hele complexe atoombom ontwikkelen en een vaccin tegen COVID-19.
We vliegen weer verder in onze raket, tot iets buiten ons zonnestelsel. We zijn in de Kuipergordel, voorbij Neptunus, 4,5 tot 7,4 miljard kilometer verwijderd van de aarde. Nu kunnen we alleen nog maar met een getekend beeld iets visualiseren. Op deze afstand is een ruimtesonde nog nooit geweest, laat staan dat hij zo’n heldere foto kon maken. Ook de situatie dat alle 8 planeten in oppositie staan komt natuurlijk nooit voor maar we fantaseren om de onwezenlijk grootheid van onze zonnestelsel begrijpelijk te maken.
De aarde, de zon en de 7 andere planeten
We zien de aarde, als derde steenachtige planeet, op zo’n 150 miljoen kilometer, rondjes draaien rond zon. Dat is een feit. Dat zagen we ook al vanaf de Rode planeet waar we net waren. Jij draait elk jaar ook mee in zo’n rondje rond de zon. Ook nu terwijl je achter je bureau zit en deze gereconstrueerde plaat van ons zonnestelsel bekijkt vlieg je door deze ruimte. Wat is het toch eigenaardig dat op al die andere planeten geen leven is ontstaan. En dat in het gehele melkwegstelsel, het sterrenstelsel waar onze zon met haar planeten weer een onderdeel van is, ook geen leven bestaat.
Nog krijgen we er niet genoeg van. We stappen weer in onze raket en zetten koers naar de rand van het melkwegstelsel. Het kost ons 25.000 lichtjaar om bij die rand te arriveren. Een lichtjaar is de afstand die licht in een jaar kan reizen – dat is ongeveer 9 460 000 000 000 kilometer! Dus dat getal maal 25.000. Gesteld dat je zou kunnen reizen met de snelheid van het licht, hoeveel generatie’s bemanningen zouden zich moeten voortplanten om de rand van het melkwegstelsel te bereiken?
Het melkwegstelsel
Nu zijn we dan beland op een punt waar je de zeldzaamheid en kostbaarheid van menselijk leven ten volle kan beseffen. We kijken naar een oneindig grote verzameling sterren en planeten die, voor zo ver we weten, geen leven bevatten. Een van die minuscule speldenknoppen is ons zonnestelsel en daarbinnen is een micron-speldenknop onze aarde. En ergens op die planeet zit jij nog steeds achter je bureau, te kijken naar het beeldscherm.
Nu voel je toch zoiets van hoe zeldzaam we zijn in dit uitspansel. En dan te weten dat je nog zo’n 100 miljoen dergelijke stappen achteruit kan doen voor dat je met je rug tegen de rand van het universum stuit. En zelfs dat weten we niet zeker.
geen leegte zonder vorm, geen vorm zonder leegte
2. Gedachtenoefening ter reflectie op punt 1a āje leven is kostbaar‘
Omgekeerd kun je, als zeldzaam menselijk leven in dat onmetelijke heelal, ook meer oog hebben voor het kleine op de aarde. Bijvoorbeeld door meer naar de details van een schilderij met bloemen te kijken. Ook hier zit je ego je in de weg. Probeer onbevangen te kijken, met de ogen van een kind. Wat zie je?
Bekijk dit schilderij ‘Stilleven met bloemenvaas’ van Jan Davidsz de Heem (1650):
De bloemen zijn bevolkt door insecten. Twee rupsen, een spinnetje, een kevertje, een lieveheersbeestje, mieren, een wespje. Heb je ze gezien? De vlinder linksboven en de slak rechtsonder? Zie je reflectie van een venster in het glas van de vaas? Een wereld in een wereld.
3. Denk jezelf in stappen zo klein als een microbe
Een stap verder kun je je ego minder dominant maken door de wereld te zien door een vergrootglas, misschien wel een elektronenmicroscoop. Stel je voor dat je bijvoorbeeld 0,001 micron groot bent. Je bent zo groot als een bacterie. Wat zie je? Plotseling heb je zoān miljard vriendjes om je heen: allemaal niet-menselijk leven. Virussen, schimmels en mijten. Dus 7 miljard mensen hebben elk een miljard micro-organismen. Tel daar de rest van het dierenrijk bij op (7,77 miljoen soorten dieren) en dat ene mensensoort blijk tussen alle organismen ook op aarde op deze schaal maar bar weinig. Je leven is kostbaar.
Een visuele reis door de ruimte in tiendensprongen. Ga stapsgewijs naar het oneindig kleine met onderwijshervormer Kees Boeke.
