The_ScreamGoogle Marlin Burkunk
Home » waardevol » ‘Algoritme-angst’: hoe ook filosofisch gebrabbel in een podcast angst kan veroorzaken

‘Algoritme-angst’: hoe ook filosofisch gebrabbel in een podcast angst kan veroorzaken

In de podcast ‘Goede Gesprekken’ spreekt Lex Bohlmeijer (De Correspondent) met Patricia De Vries. Zij promoveerde onlangs op de angst voor algoritmes en hoe dit verbeeld wordt in de kunst. Waar komt de dubbelzinnigheid van onze houding ten opzichte van de onmetelijkheid van het web vandaan?

** De Correspondent

De Vries laat zich in haar onderzoek inspireren door Søren Kierkegaard, de Deense filosoof die angst tot het basisthema maakte van zijn existentie-filosofie. We horen in deze podcast zinnen als ‘De mens is een bron van spanning, omdat hij zich bevindt op het snijvlak van enerzijds onwrikbaarheid, anderzijds onmetelijkheid. Als die twee niet in balans zijn ontstaat angst.’ Dit soort zinnen moet ik altijd twee keer lezen omdat ik bijvoorbeeld niet direct een beeld heb bij de term onwrikbaarheid. Ik vraag mij ook af of dit in tegenstelling kan zijn met onmetelijkheid… Maar ja, het is filosofie, hè. Dat is een vakgebied waar je van alles kan roepen zonder dat er een empirisch bewijs nodig is voor je uitspraken. En Kierkegaard is taaie en abstracte kost. Als ik kennis neem van een filosoof of een onderzoeker en een interviewer die praten over die filosofie, wil ik dat begrijpen. Lukt dit niet dan geeft mij dat een gevoel van onbehagen. Als je dat psychologisch zou duiden dan kun je stellen dat dit onbehagen ontstaat uit een onvermogen tot beheersing, tot controle. Het feit dat ik deze podcast niet meteen begrijp is ‘beangstigend’ in deze redenering.
Volgens de Vries zijn dit soort processen binnen de digitale cultuur elke dag aan de hand (als ik het goed begrijp). ‘De reden dat het internet angst oproept is omdat het wordt begrepen als alomvattend. Als iets alomvattend is, is er geen buitenruimte. Dat voelt als totalitair. Dat is een angst die we op het internet projecteren: we kunnen er niet buiten. We zitten gevangen in dat wereldwijde web.’

Titel:  “Een leven zonder angst bestaat niet” (Lex Bohlmeijer in gesprek met Patricia de Vries)
Reeks: Goede Gesprekken
Beoordeling:   ***..
Genre:  podcast
Hosts: Lex Bohlmeijer
Uitzendkanaal: Podcasts van de Correspondent (ook als app beschikbaar!)

Geen theoretisch geneuzel van de beroepsfilosoof

Deze podcast is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de gevolgen van de digitale wereld voor ons individuele bewustzijn. Voor mezelf was het een reden om de nieuwsbrief ‘Marlin’ te starten en mijn contacten daar eens over te ondervragen.
In een geanimeerd gesprek proberen De Vries en Bohlmeijer de angsten bloot te leggen die ten grondslag liggen aan de negatieve visie op het web. Het duistere internet dat langzaam ons vermogen aantast om fysiek contact te maken en kritisch te blijven nadenken.
Het gesprek gaat alle kanten op en Patricia de Vries verliest zich gelukkig niet in vaag theoretisch geneuzel waar dit soort beroepsfilosofen nog al een handje van hebben. Toch als je luistert naar haar zinnen dan vraag je je vaak af: wat bedoel je nu precies met deze gemakkelijk uitgesproken verklaringen. Over Kierkegaard:
‘Als hij spreekt over mogelijkheid is dat iets anders dan ‘je kansen pakken’. Bij mogelijkheid is alles mogelijk. Dus ook het ondenkbare, in goede zin, in verschrikkelijke zin en alles daartussenin. Het is iets wat ons drijft, door bijvoorbeeld een geloofssprong te maken. Dat zou goed kunnen aflopen, maar sommige mensen worden erdoor op hun plek gehouden, want het zou ook slecht kunnen aflopen.’
Ik weet niet hoe het met u is maar met deze zin kan ik een hele zondag bezig zijn. Hoe kan het ondenkbare (in goede zin?) mogelijk zijn? En dan ook nog een geloofsprong maken? Wat is dat?
Op deze manier trekken we langs intrigerende onderwerpen als de essentie van angst volgens Kierkegaard, zoekmachines en algoritmen, moderne kunst maar ook de essentie van de bokssport. Zij doet zelf aan wedstrijdboksen en kent de angst om met de rug tegen de ring te staan en geen kant meer uit te kunnen. Daar had ik wel meer over willen weten.

Wat vooral bleef hangen na het beluisteren van de podcast was het inzicht dat Google aan het eind van de 20ste eeuw de gevreesde algoritmen (die ons misleiden en beperken) destijds heeft bedacht om die onmetelijkheid van informatie te kunnen beteugelen. Het is ironisch dat we nu na twintig jaar ‘oneindigheid’ filteren tot behapbare brokken diezelfde algoritmen als bedreigend zijn gaan zien. En we kunnen nooit meer terug naar de twintigdelige Winkler Prins Encyclopedie die bij je opa in de kast stond. Laten we wel wezen: dat was net zozeer een misleidend A-Z overzicht van zogenaamd ‘alle’ menselijke kennis. Het grote verschil met het wereldwijde web is dat de Winkler Prins lekker overzichtelijk op 1 boekenplank paste en je zoekgedrag en je zoekresultaten niet werden bepaald door iemand die over je schouder stond mee te kijken en je probeerde te beïnvloeden. Alhoewel: bij de S van ‘Seksualiteit’ mistte er een pagina. De Winkler Prins van mijn opa was net zo goed gecensureerd. Maar daarvan was ik mij bewust. Om in de filosofentaal van De Vries te blijven: deze ontoegankelijkheid had een ‘erotiserende’ werking en heeft mijn obsessie vergroot.

🦷🦷🦷🦷🦷 tips over kunstwerken die een overweldigende en duurzame ervaring achterlaten die het leven ietsje mooier maken…

Blader door alle onderwerpen

Snel bladeren