MarlinCornelis “Nelis” de Gelder, beter bekend als Had-je-me-maar, was een Amsterdamse zwerver en straatmuzikant die in 1921 onverwacht landelijke bekendheid verwierf toen hij werd verkozen tot de gemeenteraad van Amsterdam. Zijn kandidatuur was het resultaat van een politiek protest tegen het algemeen kiesrecht en de stemplicht, georganiseerd door een groep anarchisten en kunstenaars die de Rapaille Partij oprichtten.
Wie was Had-je-me-maar?
Geboren op 22 november 1856 in Amsterdam, werkte De Gelder aanvankelijk als metselaar en kermisartiest. Na het verlies van zijn echtgenotes en de zorg voor vijf kinderen raakte hij aan lager wal en leidde hij een zwervend bestaan.
Hij werd een bekende verschijning op het Rembrandtplein, waar hij met liedjes en dansjes probeerde geld te verdienen voor spiritus, de goedkoopste vorm van alcohol. Zijn bijnaam kreeg hij door het zingen van het lied “Had je me maar” van Louis Davids, waarmee hij reclame maakte voor een revue .
De Rapaille Partij en de verkiezingen van 1921
In 1921 richtten anarchisten en kunstenaars de Rapaille Partij op als protest tegen het algemeen kiesrecht en de stemplicht. Ze wilden aantonen dat zelfs een zwerver verkozen kon worden. De Gelder werd als lijsttrekker naar voren geschoven. Zijn verkiezingsprogramma was ludiek en omvatte onder andere:
- Verlaging van de prijs van jenever naar vijf cent
- Goedkoper brood en vet
- Verwijdering van het urinoir op het Rembrandtplein
- Vrij vissen in het Vondelpark
Op 7 april 1921 werd De Gelder met 13.179 stemmen gekozen in de gemeenteraad van Amsterdam. Echter, kort voor de verkiezingen werd hij gearresteerd wegens openbare dronkenschap en veroordeeld tot een verblijf in een ontwenningskliniek. Tijdens zijn opname tekende hij een verklaring waarin hij afstand deed van zijn zetel, waardoor hij nooit daadwerkelijk zitting nam in de raad .
Leven na de verkiezingen en overlijden
Na zijn opname in de ontwenningskliniek keerde De Gelder terug naar Amsterdam, waar hij zijn leven enigszins op de rails kreeg. Hij verkocht diverse artikelen als straatkoopman en verbleef in een door de gemeente gesponsord logement. Op 30 november 1931 overleed hij op 75-jarige leeftijd in het Binnengasthuis, enkele dagen nadat hij was aangereden door een auto bij het Leidse Bosje .
Culturele impact
De figuur van Had-je-me-maar leeft voort als symbool van protest tegen het establishment en het politieke systeem. In 1984 werd zijn leven verbeeld in de musical Hadjememaar, geschreven door Jaap van de Merwe en uitgevoerd door het Nooy’s Volkstheater. De term “Hadjememaar” wordt sindsdien ook gebruikt om politici te beschrijven die zich anti-establishment opstellen zonder veel politieke ervaring .
Voor een visuele impressie van Had-je-me-maar en zijn verkiezingscampagne kun je de volgende video bekijken:
In een persconferentie op 12 maart 1921, vlak nadat hij zich officieel kandidaat stelde, maakte Had-je-me-maar de hoofdpunten van het verkiezingsprogramma bekend. Jajempies moesten vijf cent gaan kosten, brood elf cent en vet 35 cent. Afbraak van de lelijke en stinkende urinoirs in de stad en in plaats daarvan een grootschalige aanplant van bomen. Wat later maakte de partij een nieuw actiepunt openbaar: vrij vissen in het Vondelpark.
Burijn
