MarlinHet Monster van Dr. Frankenstein is een prachtige mythe, gebaseerd op een roman, die al zo vaak is verfilmd dat het idee van het tot leven gewekte ding tot het Europees cultuurgoed is gaan behoren. Vergelijkbaar met een sprookje over Roodkapje en de Grote Boze Wolf is het monster eeuwen later nog steeds een soort symbool van angst van het onbekende uit de wildernis ontstaan. Een collectieve angst die doorleeft in generaties.
Titel: Frankenstein
Datum: 2025
Beoordeling: 🦷🦷🦷🦷
Genre: drama, horror
Thema: monster – machine (naar roman van Mary Shelley (1818)
Regie: Guillermo del Toro
Acteurs: Oscar Isaac, Jacob Elord, Christoph Waltz
Uitzendkanaal: Netflix
In het geval van de roman over Victor Frankenstein uit 1808 staat het voor een scala aan kwesties symbool. De meest actuele voor ons is natuurlijk de kwestie van AI-technologie en het gevaar van doorgedraaide wetenschappers.
Toch zullen veel mensen bij het monster van Frankenstein de beelden van de film uit 1931 op hun netvlies hebben. Men denkt ook dat Frankenstein het monster is, terwijl dat de naam van de schepper is. De vertolking van het monster door de Russische acteur Boris Karloff (hoog voorhoofd, elektroden in zijn nek) is een meme geworden. Terwijl het oorspronkelijke verhaal van de schrijfster Shelley toch echt een mens van vlees en bloed is. En eigenlijk ontroerend en veel minder monsterlijk.
Niemand weet vandaag de dag dat het monsterlijke van de schepping van Dr. Victor Frankenstein vooral werd bepaald door alle stiknaden die de onderzoeker over het lichaam aanbracht in zijn constructie. Deze moderne Prometheus uit het verhaal was beresterk maar liep met zijn ziel onder zijn arm omdat hij eenzaam was en ook nog gedoemd om te blijven leven vanwege zijn superkrachten. Want hij is zo gemaakt dat elke wond direct weer dichtgroeit.
Het centrale thema in de roman van Shelley is de klassiek overmoedige mens die voor God speelt. De figuur van het monster groeide uit tot een universeel symbool voor de gevaren van ongebreidelde wetenschap en het ethische isolement van het schepsel dat niet meer op een natuurlijke manier kan sterven.
In het verhaal stijgt bij een, in zijn jeugd door zijn vader mishandelde dokter, de ambitie om een lijk tot leven te wekken, naar het hoofd. Hij creëert uiteindelijk een ‘monster’ dat zich tegen hem keert. In de context van de tijd dat het verhaal door de negentienjarige Mary Shelley werd verzonnen is dit vooral de angst voor het galvinisme, de wetenschap van de huidige elektrofysiologie die eind 18e eeuw zich begon te ontwikkelen. Galvani ontdekte dat een kikkerpoot bewoog wanneer hij deze met twee verschillende metalen aanraakte en dacht dierlijke elektriciteit te hebben gevonden. Zijn vriend Volta betoogde dat de elektriciteit afkomstig was uit de metalen, niet van het dier. Het inzicht van Volta leidde uiteindelijk tot de uitvinding van de batterij in 1800. De Europese academische wereld was onder de indruk van het fenomeen elektriciteit. Shelley borduurt in haar verhaal verder op deze ontwikkelingen. De elektriseermachine deed het knetteren. Het Monster van Dr. Victor Frankenstein gebruikte nog een blikseminslag als basis voor zijn schepping. In de film is het kasteel, waar Frankenstein zijn laboratorium heeft gebouwd, fantastisch neergezet. Ook het vroeg 19e eeuwse schip dat krakend vast zit in het ijs en waar Dr Frankenstein zijn toevlucht zoekt, op de vlucht voor het monster, is adembenemend echt en sfeervol.
De monsterlijke machinaties van Dr. Netflix
Kleine moeite om deze kritiek op de vroege 19e eeuw te transponeren naar 2025. OpenAI en andere AI-bedrijven spelen momenteel ook voor god. De claim is nu dat zij hun kunstmatige brein zo kunnen afstellen dat het emoties toont (zelfs geile verhaaltjes kan vertellen in december!) en, nog veel enger, volgend jaar algemene kunstmatige intelligentie gaat bereiken. De machines kunnen weleens boven ons hoofd groeien! Wat er dan mogelijk gaat gebeuren kun je nu gaan bekijken in de bios in deze prachtige vertolking van de Mexicaan Guillermo del Toro. Hij volgt de lijn van het filosofische verhaal van Shelley, de raamvertelling van Dr Frankenstein die op een schip zijn levensverhaal vertelt aan de kapitein.
Of wellicht krijgt u dankzij de monsterlijke machinaties van Dr. Netflix getipt bij het kijken naar een andere film. Frankenstein is een cultureel erfgoedverhaal over menselijke angst en ambitie, dat we met elkaar delen en dat door de eeuwen heen in ontelbare vormen is doorgegeven. Ook nu weer door het algoritme van Netflix.
