‘De Avonden'(2): De Grote Mislukte

***** (YouTube)

(2) 23 december

Frits maakt zich op om een reünie te bezoeken van het Berendsgymnasium (Vossius), zijn middelbare school die hij niet heeft afgemaakt. Wie kent van de Amsterdamse vrindjes het Vossiusgymanium niet? Een pijnlijke ontmoeting. Hij voelt zich ‘De Grote Mislukte’.

Titel: De Avonden ( 1947)
Beoordeling: *****
Genre:  Literatuur
Hoofdstuk: 2.
Auteur:  Gerard Reve
Uitzendkanaal: YouTube (audioboek ‘Reve leest De Avonden’)

Toch spreekt hij zichzelf moed in de Pluralis majestatis (zijn psychologisch redmiddel) ‘Wij deinzen voor niets terug,’ zei hij hardop. ‘Het zou kinderachtig zijn, weg te blijven. De beproevingen dienen in het gelaat gezien te worden. Eerst langs Joop.’ “Maar als er ook geen familie is, wie zal het zich dan aantrekken? Wie?’ Hij kreeg pijn in de borst en voelde in zijn ogen tranen opkomen.” In een keer viel het mij op dat Frits, terwijl hij 23 is, heel vaak nog nadenkt over dingen waar je als klein kind over nadenkt (stel dat ik een pijl afschiet in de ruimte dan stopt hij nergens) maar eenmaal volwassen niet meer bij stil staat. Veel van zijn ‘scherpe’ waarnemingen gaan over volwassenen die zelfgenoegzaam leven. Frits weigert daar aan mee te doen maar voelt zich tegelijkertijd afgesneden (neem de sick joke over de klassenfoto) en hij voelt zich vervreemd van zijn omgeving. Het is natuurlijk de klassieke adolescent in een identiteitscrisis, als je het de psychiater vraagt.

In het gezin van Frits is God dood verklaard

Maar als je het een cultuurhistoricus zou vragen dan zien we hier ook waartoe het groeiend secularisme in de 20e eeuw kan leiden. Gerard Reve groeit op in een communistisch milieu: zijn vader bezocht het Cominterncongres in Moskou in 1922 en zag Lenin en Trotski. Bij Frits thuis wordt kerstmis gevierd zonder boom en er wordt door zijn ouders nergens aan godsdienst gerefereerd. De cultuurhistoricus zou zeggen n.a.v de De Avonden: de seculiere mens is dolende en op zoek naar zingeving. Hij zoekt naar een antwoord op de constatering dat God dood is. Daar is natuurlijk een hele naoorlogse generatie mee bezig. Frits worstelt met een existentiële leegte, net zoals de hoofdpersoon uit L’Etranger van Albert Camus. De ironie, de galgenhumor en het feit dat hij steeds het idee heeft in een film, een verhaal te spelen, waarvan hij de uitkomst al weet, zijn strategieën om te kunnen omgaan met die eenzaamheid. Het is een grote roep om zingeving.

De fictie uit De Avonden ingehaald door de realiteit

Intussen liep ik zelf met mijn dochter Merel in de jaren ’10 van de 21ste eeuw in dezelfde aula. Het Vossius-gymnasium hield open dag. Natuurlijk was er niets veranderd.

‘… Hij werd de zaal ingeperst. Het was een lange, hoge ruimte
met blanke muren. Het plafond liep toe als een gewelf. Grote lampenkronen droegen elk drie glazen ballons. Boven het podium waren op de muur gestileerde wandschilderingen aangebracht met Griekse opschriften…’.